ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. ΟΝΕΙΡΟ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΩΝ
Η μεγάλη αφήγηση της περιόδου αφορά τη συμβολή του τουρισμού στο περίφημο success story της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Τουριστικό θαύμα μας λένε, ονειρικός προορισμός η περιοχή μας για «τους ξένους», πρέπει συνεπώς να το εκμεταλλευτούμε. Ο τουριστικός κλάδος χρησιμοποιείται ως δούρειος ίππος για την επιβολή όλων των αντιλαϊκών κατευθύνσεων.
Πράγματι, σύμφωνα με έκθεση του 2012, η συνολική επίδραση του τουρισμού στο ΑΕΠ έφτανε το 15,1%, οι τουριστικές εισπράξεις στο 5% του ΑΕΠ, η συμβολή του στην έμμεση φορολογία το 5% των συνολικών εσόδων, ενώ η άμεση και έμμεση απασχόληση έφτανε το 9% του συνολικού αριθμού των απασχολούμενων στη χώρα (πάντως, το 2013 η απασχόληση στον κλάδο μειώθηκε κατά 3,5%). Το 2013 η αύξηση ξένων επισκεπτών έφτασε το 18,7% σε σχέση με το 2012, με αύξηση εισπράξεων κατά 16,4%. Ήδη το πρώτο τετράμηνο του 2014 καταγράφηκε αύξηση 28% στα τουριστικά έσοδα. Αυτό που δεν μας λένε είναι ότι η ανάπτυξη του τουρισμού, σαν μικρογραφία του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που οραματίζονται για όλη την Ελλάδα, συντελείται πάνω στην εξαθλίωση εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων.
Είναι αναμφισβήτητες οι αρνητικές επιπτώσεις αυτού του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης τόσο στο περιβάλλον και τη φύση, όσο και στη ζωή των κατοίκων στις τουριστικές περιοχές. Από την άλλη, είναι ένα μοντέλο διακοπών που δεν μπορεί (και επίσης, όλο και περισσότερο δε θέλει) να ακολουθήσει η πλειοψηφία του ελληνικού λαού.
Στις διάφορες αφηγήσεις που έχουν διατυπωθεί περί διεξόδου της χώρας από την κρίση, έχουν ακουστεί ακραίες εκδοχές περί μετατροπής της σε «τουριστικό παράδεισο» της Ευρώπης, φτηνού κόστους για τους ξένους τουρίστες, και φυσικά με εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις φυσικού πλούτου και εργασιακές συνθήκες γαλέρας για τους εργαζόμενους. Σήμερα λοιπόν, ο κλάδος του τουρισμού συνιστά τη προμετωπίδα των πλέον αντιδραστικών αλλαγών που συντελούνται.
Η κατάσταση αυτή αφορά πρώτα και κύρια τις εργασιακές σχέσεις που επικρατούν. Στους ξενοδοχοϋπαλλήλους η συλλογική σύμβαση που υπογράφηκε φέτος προβλέπει διατήρηση της μείωσης μισθών κατά 15% που επιβλήθηκε πέρσι σε σχέση με το 2012, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι ώρες εργασίας από 8 σε 10 για τα διαστήματα πληρότητας πάνω από 75% (δηλαδή ολόκληρη την τουριστική περίοδο πρακτικά!), χωρίς καταβολή υπερωριών. Παράλληλα, στους εργαζόμενους στον επισιτισμό δεν υπάρχει καν συλλογική σύμβαση σε ισχύ την τελευταία διετία. Στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία των εργαζόμενων στον τουρισμό υποχρεώνονται στην υπογραφή ατομικών συμβάσεων, στη συντριπτική τους πλειοψηφία στα κατώτερα όρια που προβλέπονται από το νόμο (586 ευρώ το μήνα μεικτά), και ενώ υπολογίζεται ότι περίπου μόλις το 10% των ξενοδοχείων τηρούν την κλαδική σύμβαση. Όπου υπάρχει ωρομίσθια τα πράγματα είναι χειρότερα.(το ίδιο ισχύει στα αεροδρόμια του Ακτίου και της Κέρκυρας στα συνεργεία της επίγειας εξυπηρέτησης, «υποδοχής» των τουριστών με μισθούς 250 ευρώ το μήνα).
Η απλήρωτη εργασία δεσπόζει (πολλοί εργαζόμενοι πληρώνονται μετά από 3-12 μήνες), ενώ τα ωράρια και η εντατικοποίηση της εργασίας είναι απάνθρωπα. Τα ρεπό δίνονται σπάνια, η εργασία είναι εξαήμερη ή εφταήμερη, επικρατούν οι ελαστικές μορφές, τα σπαστά ωράρια, ενώ καταστρατηγείται τόσο ο σταθερός ημερήσιος χρόνος εργασίας όσο και η αναγκαία εβδομαδιαία ανάπαυση. Η ανασφάλιστη εργασία είναι ιδιαίτερα αυξημένη, νόμιμη (μέσω του καθεστώτος της «μαθητείας») ή παράνομη (40% ανασφάλιστοι) εργασία που φυσικά είναι εποχιακή, ελάχιστοι εργαζόμενοι δουλεύουν πάνω από 6 μήνες το χρόνο, με αποτέλεσμα τα ετήσια έσοδά τους να μην ξεπερνούν τα 4000 ευρώ ετησίως μετά τις περικοπές και τις αλλαγές που έχουν γίνει στους όρους για την καταβολή του επιδόματος ανεργίας.
Στον κλάδο του τουρισμού δεσπόζει επίσης ο θεσμός της ενοικίασης εργαζομένων, με τη διαμεσολάβηση επιχειρήσεων ουσιαστικά δουλεμπορίας. Εδώ, αξιοποιείται κατά κόρον ο θεσμός της μαθητείας ή/και πρακτικής άσκησης. Έτσι, νέοι και νέες ως 30 ετών, καλούνται να κάνουν την πρακτική τους στα ξενοδοχεία, με μισθό 400 ευρώ για κανονικό ωράριο και εξαήμερη εργασία (ενώ η «μαθητεία» είναι συχνά κατ'όνομα, καθώς πολλοί εργαζόμενοι δεν είναι σπουδαστές τουριστικών επιχειρήσεων). Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι «μαθητευόμενοι» δεν μπορούν να ξεπερνούν το 17% των εργαζομένων στην επιχείρηση, κάτι που πολύ συχνά παραβιάζεται, καθώς το κόστος για τον εργοδότη είναι έως και 3 φορές μικρότερο απ'ότι αυτό για τον κανονικό εργαζόμενο.
Οι δε μαθητευόμενοι είναι στην πραγματικότητα κτήμα της επιχείρησης διαμεσολάβησης, και αντιμετωπίζονται ως απλό εμπόρευμα και εργαλείο. Εξαναγκάζονται να δίνουν τεράστια ποσά για προμήθεια ως αντάλλαγμα για την εύρεση εργασίας, ενώ είναι ενδεικτικός ο τρόπος που διαφημίζονται οι υπηρεσίες των επιχειρήσεων αυτών: για παράδειγμα, προβλέπεται κατά λέξη «Αντικατάσταση των ακατάλληλων, χωρίς επιπλέον χρέωση, εντός 10-15 ημερών». Παράλληλα, αξιοποιείται ο πρόσφατος θεσμός των voucher του ΟΑΕΔ, που συνεπάγεται μηδενικό κόστος εργασίας για την εργοδοσία και πενιχρούς μισθούς για τους εργαζόμενους (400 ευρώ).
Και αν τα παραπάνω είναι ο κανόνας, με την πλήρη κάλυψη της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας, καταγράφονται μαζικά και περιπτώσεις ακραίας εκμετάλλευσης των εργαζομένων, ειδικά στις πιο τουριστικές περιοχές. Ακόμα και η συμβιβασμένη συνδικαλιστική γραφειοκρατία στο κλάδο χαρακτήρισε τη περιοχή μας «μικρή Μανωλάδα στο χώρο του τουρισμού». Η χαοτική κατάσταση που επικρατεί στον κλάδο, η πολυδιάσπαση και η απουσία μάχιμου συνδικαλισμού, η καταστρατήγηση κάθε πλαισίου εργατικής νομοθεσίας, η υπολειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών, δυσχεραίνουν την εικόνα. Παράλληλα, ακραία «μεμονωμένα» περιστατικά ολοκληρώνουν το τοπίο. Έτσι, σύμφωνα με πολλές καταγγελίες, πολλοί εργαζόμενοι πληρώνονται αποκλειστικά ή κατά ένα μεγάλο μέρος σε είδος (στέγαση και σίτιση), υπογράφονται συμβάσεις ακόμα και μιας μέρας, ανθίζουν τα παράνομα γραφεία εύρεσης εργασίας, με τεράστιες απαιτήσεις.
Και φυσικά, μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, προωθείται με κάθε τρόπο η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου στον κλάδο. Οι μεγάλες επιχειρήσεις στηρίζονται από την πολιτική εξουσία με κάθε τρόπο, ενώ οι μικρές πιέζονται όλο και περισσότερο και συχνά εξαναγκάζονται σε κλείσιμο. Είναι ενδεικτική η επέκταση της πολιτικής του «all inclusive», που ισχύει σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και κρουαζιερόπλοια, όπου οι τουρίστες καταναλώνουν τα πάντα «εντός», με αποτέλεσμα να μην στηρίζεται κατ'ελάχιστο η τοπική οικονομία, η οποία εξάλλου βασίζεται κυρίως στον εγχώριο τουρισμό, που έχει μειωθεί σημαντικά (σε επίπεδο τόσο χρόνου διακοπών όσο και κατανάλωσης).
Είναι ενδεικτικό ότι ενώ οι ταξιδιώτες με κρουαζιέρες αυξήθηκαν κατά 53% το 2013 σε σχέση με το 2012, τα έσοδα αυξήθηκαν κατά μόλις 6,6% (και αφορούν κυρίως τέλη ελλιμενισμού). Οι δημόσιοι χώροι ιδιωτικοποιούνται ενώ τα πλέον αξιοποιήσιμα κομμάτια γης εμπορευματοποιούνται και πωλούνται (παραχωρούνται) σε μεγαλοεπιχειρηματίες. Είναι ενδεικτικό η πολιτική της συγκυβέρνησης για τους αιγιαλούς, που περιλαμβάνει κατάργηση της ελεύθερης παραλίας, επιχειρηματική αξιοποίηση, νομιμοποίηση αυθαιρέτων και κατασκευή επιχειρηματικών έργων ως και επιχωματώσεις. Οι ελεύθεροι χώροι, ο φυσικός πλούτος, το περιβάλλον, έχουν πλέον αξία μόνο ως κερδοφόρα εμπορεύματα, σε όφελος αποκλειστικά των μεγαλοεπιχειρηματιών.
Η πολιτική αυτή «αποδίδει» καρπούς: την περίοδο 2009-2013 το 73% των 914 νέων ξενοδοχείων που άνοιξαν ανήκουν στις 3 υψηλότερες κατηγορίες, ενώ το 97% όσων έκλεισαν (613 ξενοδοχεία) ανήκουν στις χαμηλότερες κατηγορίες. Ανάπτυξη λοιπόν για λίγους και εκλεκτούς σε βάρος της εργαζόμενης πλειοψηφίας και των ανέργων. Αυτή είναι η τουριστική ανάπτυξη για την οποία μιλάνε. Οι πλούσιοι πλουσιότεροι και φτωχοί φτωχότεροι και τα Μέσα Μαζικής «Ενημέρωσης» θέλουν να μας βάλουν να πανηγυρίζουμε επειδή το χρήμα καταλήγει σε λίγες και εκλεκτές τσέπες, με εργαζόμενους επαίτες.
Για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση πρέπει το κεφάλαιο να χάσει με οργανωμένο λαϊκό ξεσηκωμό ιδιοκτησία και κέρδη. Με ταξικά ανασυγκροτημένα συνδικάτα, με ένα πανίσχυρο μέτωπο ρήξης και ανατροπής εδώ και τώρα, άνεργοι και εργαζόμενοι, νέοι και «παλιότεροι», που θα διεκδικεί μόνιμη και σταθερή δουλειά με αξιοπρεπείς μισθούς που θα καλύπτουν τις σύγχρονες ανάγκες, με πλήρη εργασιακά δικαιώματα με ριζική μείωση του χρόνου εργασίας, με αυξήσεις στους μισθούς και ταμείο ανεργίας για όλους. Να απαγορευτούν οι απολύσεις. Έτσι θα μπει φρένο στην ανεργία. Με εθνικοποίηση -χωρίς αποζημίωση- των επιχειρήσεων που τις κλείνουν οι καπιταλιστές, με εργατικό έλεγχο. Με διαγραφή του χρέους και έξοδο από το ευρώ και την Ε.Ε.
Ο μόνος δρόμος για να ζήσουμε με εργασία, αμοιβές, δικαιώματα και αξιοπρέπεια, είναι να συντρίψουμε το «μαύρο μέτωπο» της εκμετάλλευσης και καταπίεσης, τις αντιδραστικές κυβερνήσεις, την Ε.Ε.-επιτελείο της επίθεσης και το κεφάλαιο. Με κοινό μέτωπο εργαζομένων και ανέργων για να οργανώσουμε την αντεπίθεση του κόσμου της δουλειάς για την αντικαπιταλιστική ανατροπή της επίθεσης.
Μπορούμε να αποφασίζουμε τι θα παράγουμε και πως θα το παράγουμε αλλά να μοιράζουμε και να διαχειριζόμαστε τον παραγόμενο πλούτο με βάση τις σύγχρονες ανάγκες. Για να ζήσουμε με αξιοπρέπεια πρέπει να ραγίσει η αστική κυριαρχία και να ανοίξει ο δρόμος της κοινωνίας των ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών , της εργατικής εξουσίας και της κομμουνιστικής προοπτικής.
ΝΕΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΡΕΥΜΑγια την κομμουνιστική απελευθέρωση
γραφείο περιοχής Ηπείρου-Κέρκυρας-Λευκάδος
( συμμετέχει στην ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α)