Οι αποικίες αργυροπελεκάνων του Αμβρακικού Κόλπου

Οι αποικίες ενός από τα σπανιότερα είδη πουλιών του κόσμου, του αργυροπελεκάνου, βρίσκονται εγκατεστημένες στα νησάκια της λιμνοθάλασσας Τσουκαλιό και Λογαρού του Αμβρακικού Κόλπου.

Σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Υγροτόπων Ροδιάς, ο αργυροπελεκάνος είναι το σπανιότερο από τα επτά είδη πελεκάνων που υπάρχουν στον κόσμο και το δεύτερο σε μέγεθος είδος πουλιού στον πλανήτη (ύψος 1,20μ, άνοιγμα φτερών εώς 3,2μ, βάρος 6-10 κιλά). Το υδρόβιο αυτό πουλί έχει χρώμα φτερώματος ανοιχτό σταχτί και κύριο χαρακτηριστικό του είναι το μακρύ του ράμφος, που φέρει διαστελλόμενο σάκο στο κάτω μέρος του. Τα πόδια του είναι κοντά και δυνατά, με δάχτυλα συνδεόμενα μεταξύ τους με μεμβράνη. Ο αργυροπελεκάνος ήταν κάποτε ευρέως εξαπλωμένος στην Ευρώπη (μέχρι στην Ουγγαρία) και την Ασία, αλλά τα τελευταία εκατό χρόνια ο πληθυσμός του μειώθηκε δραματικά και η εξάπλωσή του στην Ευρώπη περιορίστηκε σε ορισμένους υγροτόπους των Βαλκανίων. Κύριες αιτίες αυτής της μείωσης ήταν οι αποξηράνσεις υγροτόπων για την απόκτηση γεωργικής γης και το κυνήγι. Σήμερα, το 13% των ζευγαριών αργυροπελεκάνου που απομένουν σ 'ολόκληρο τον κόσμο φιλοξενείται σε δύο περιοχές της Ελλάδας: στη λίμνη μικρή Πρέσπα του νομού Φλώρινας και στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού Κόλπου. Ο αργυροπελεκάνος, επειδή φοβάται τον άνθρωπο, φωλιάζει σε απρόσιτες περιοχές, όπως είναι οι απομονωμένες νησίδες και οι δύσβατοι καλαμιώνες. Ως ψαροφάγο πουλί διαλέγει υγροτόπους ικανούς να εξασφαλίσουν άφθονη τροφή για τα μικρά του. Στον Αμβρακικό, η περίοδος αναπαραγωγής διαρκεί από τα μέσα Ιανουαρίου μέχρι τον Ιούλιο. Στην αρχή, τα πουλιά συγκεντρώνονται στα νησάκια των λιμνοθαλασσών, όπου ζευγαρώνουν. Χτίζουν τη φωλιά τους με χόρτα και κλαδάκια και γύρω στα μέσα Φεβρουαρίου αρχίζουν οι πρώτες ωοτοκίες. Γεννούν δύο αβγά σε κάθε φωλιά (σπάνια τρία), τα οποία επωάζουν επί 31 μέρες, καλύπτοντάς τα με τη νηκτική μεμβράνη των ποδιών τους και όχι με την κοιλιά. Οι νεοσσοί γεννιούνται γυμνοί και μετά ένα μήνα έχουν καλυφθεί με άσπρα πούπουλα. Μέχρι την ηλικία των δυόμισι μηνών, εξαρτώνται απόλυτα από τους γονείς τους. Και οι δύο γονείς ταΐζουν τα μικρά τους, σε βάρδιες, μ'ένα πολύ χαρακτηριστικό τρόπο: ο νεοσσός βουτά με λαιμαργία το κεφάλι του στο ράμφος του γονέα και τρώει τη μισοχωνεμένη τροφή (ψάρια) κατευθείαν απ'το σάκο. Μέχρι τα μέσα Αυγούστου έχουν πετάξει όλοι οι νεοσσοί, οι οποίοι ακολουθούν τους ενήλικες στις τοπικές μετακινήσεις. Οι Αργυροπελεκάνοι παραμένουν το χειμώνα στον Αμβρακικό, επειδή επικρατούν ήπιες καιρικές συνθήκες και υπάρχει άφθονη τροφή. Αντίθετα, τη Μικρή Πρέσπα την εγκαταλείπουν λόγω του δριμύτατου ψύχους. 

Κίνδυνοι και απειλές 

Ο σημαντικότερος κίνδυνος για τους αργυροπελεκάνους είναι η ενόχληση που προκαλείται από τον άνθρωπο είτε σκόπιμα, από επισκέπτες που ανεβαίνουν στα νησάκια αναπαραγωγής των πουλιών για να τα δουν ή να τα φωτογραφήσουν, είτε από αμέλεια, κατά τη διέλευση πλωτών μέσων. Στην προσέγγιση επισκεπτών, τα πουλιά σηκώνονται πανικόβλητα και επειδή επωάζουν τα αυγά με το πέλμα τους, είτε τα συνθλίβουν είτε τα σπρώχνουν έξω από τη φωλιά. Ο αργυροπελεκάνος δεν μπορεί να ξαναβάλει μέσα στη φωλιά ένα αυγό που έχει πεταχτεί έξω, αλλά ακόμη και αν τα αυγά παραμείνουν ανέπαφα, πολλά ζευγάρια δεν επιστρέφουν ποτέ μετά την ενόχληση. Αφού εκκολαφθούν τα αυγά, οποιαδήποτε ενόχληση σηκώνει τους γονείς στον αέρα. Τότε, οι γυμνοί νεοσσοί πεθαίνουν από το κρύο, είτε σύρονται από τον πανικό τους έξω από τη φωλιά, καταδικασμένοι να πεθάνουν από την έκθεσή τους στον ήλιο και τη βροχή. Οι αργυροπελεκάνοι, για να συνεχίσουν να φωλιάζουν στον Αμβρακικό Κόλπο, χρειάζονται μια πηγή άφθονης τροφής. Τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένα φαινόμενα μαζικών θανάτων ψαριών στις λιμνοθάλασσες, τα οποία οφείλονται στη μεταβολή της ποιότητας του νερού και κυρίως στην έλλειψη οξυγόνου. Οι αλλοιώσεις αυτές, που σχετίζονται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις γύρω περιοχές, δεν απειλούν μόνο τους αργυροπελεκάνους, αλλά και την ιχθυοπανίδα καθώς και τις ανθρώπινες δραστηριότητες που ζουν από αυτήν. Ο αργυροπελεκάνος προστατεύεται βάσει της ελληνικής νομοθεσίας και διεθνών συνθηκών, που απαγορεύουν το κυνήγι και την εν γένει ενόχλησή τους, ιδιαίτερα στους τόπους αναπαραγωγής (Οδηγία 79/409/ΕΟΚ). Για την αποτελεσματική προστασία τους, όμως, απαιτείται και η δική μας συμμετοχή. Για τον λόγο αυτό δε θα πρέπει να πλησιάζουμε τα νησάκια αναπαραγωγής του αργυροπελεκάνου. Κι όταν βλέπουμε ανθρώπους που ενοχλούν τις φωλιές του, θα πρέπει να εξηγούμε πόσο καταστροφική μπορεί να αποβεί μια τέτοια ενόχληση.

Το Κέντρο Υγροτόπων Ροδιάς Το Κέντρο Υγροτόπων Ροδιάς ιδρύθηκε το 2002 με προτροπή και υποδείξεις της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας Φύσης με σκοπό να συμβάλλει στην προστασία και την ανάδειξη των υγροτόπων της περιοχής. Είναι ένα οικοτουριστικό, περιβαλλοντικό και πληροφοριακό κέντρο που στεγάζεται στο παλιό πέτρινο δημοτικό σχολείο του χωριού Στρογγυλή στα ΒΔ του Αμβρακικού κόλπου στα σύνορα των νομών Άρτας και Πρέβεζας. Η περιοχή των υγροτόπων Ροδιάς είναι από τους σπουδαιότερους και πλουσιότερους υγροτόπους της Ευρώπης. Προστατεύεται από τη Διεθνή Σύμβαση RAMSAR, έχει ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA-2000, στον κατάλογο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας για τα Πουλιά (SPA) και από το 2008 χαρακτηρίστηκε ως Εθνικό Πάρκο της Ελλάδας. Το Κέντρο έχει ετοιμάσει προγράμματα, που συνδυάζουν ενημέρωση και ψυχαγωγία και απευθύνονται σε σχολεία, συλλόγους, ΚΑΠΗ και σε κάθε ευαισθητοποιημένο πολίτη. Προσφέρει περιβαλλοντική ενημέρωση, με φωτογραφίες και ηλεκτρονικά μέσα, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο - μουσείο. Εκεί παρουσιάζονται οι αξίες των υγροτόπων, η πλούσια βιοποικιλότητά τους και τα μνημεία της περιοχής. Το Κέντρο προσφέρει, επίσης, περιήγηση με παραδοσιακά σκάφη (πριάρια) στους μοναδικούς υγρότοπους, τις λιμνοθάλασσες, τους καλαμιώνες και τους αλμυρόβαλτους, αλλά και παρατήρηση πουλιών (διάφορα είδη ερωδιών, γλάρων, αγριόπαπιες, αργυροπελεκάνοι και άλλα), αφού στον Αμβρακικό σταθμεύουν και αναπαράγονται περισσότερα από 250 είδη πουλιών. Το Κέντρο διοργανώνει, επίσης, επισκέψεις στα παραδοσιακά φυσικά ιχθυοτροφεία (ιβάρια). Η μέθοδος αυτή αλιείας ήταν γνωστή από τη ρωμαϊκή εποχή, ενώ ο υγρότοπος είναι, επίσης, γνωστός για τη μεγάλη ιχθυοπαραγωγική ικανότητα του, καθώς και για το ότι είναι ο μεγαλύτερος χελότοπος στην Ελλάδα. Επίσκεψη στη Μονή Ροδιάς Εφόσον βρεθείτε στην περιοχή δεν θα πρέπει να παραλείψετε να επισκεφθείτε και τη Μονή Ροδιάς. Η Μονή ιδρύθηκε το έτος 970 και ανακαινίσθηκε το 1860. Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο από πολύ αξιόλογες αγιογραφίες του 1884, που οι περισσότερες συντηρήθηκαν πρόσφατα. Ιστορούν με πολύ εκφραστικό τρόπο τα κυριότερα γεγονότα της Αγίας Γραφής από την πλάση του Αδάμ και της Εύας μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Υπάρχει, επίσης, δυνατότητα επίσκεψης στους νεροβούβαλους, το ρωμαϊκό ελαιοτριβείο, το λόφο της Αγ. Αικατερίνης, το ανάχωμα του ποταμού Λούρου. Ο επισκέπτης της περιοχής, με παράλληλα ενδιαφέροντα, μπορεί να συνδυάσει τα εξής: αρχαιολογικοί χώροι (Αρχαία Νικόπολη, Αρχαία Κασσώπη, Νεκρομαντείο Αχέροντα), μοναστήρια (Μονή Ζαλόγγου, Μονή Π. Φανερωμένης Λευκάδας, Κάτω Παναγιά Άρτας), σύγχρονη ιστορία (Μνημείο Ζαλόγγου, Σούλι), φυσικές ομορφιές (πεντακάθαρες παραλίες και αμμουδιές στη Λυγιά, Λούτσα και Πάργα, η λίμνη του Ζηρού, η Κορωνησία και τα Τζουμέρκα). Πώς θα φτάσετε στη Ροδιά -Αεροπορικώς, μέσω του διεθνούς αεροδρομίου Ακτίου ή του αεροδρομίου Ιωαννίνων και στη συνέχεια οδικώς (50 και 60 χλμ. αντίστοιχα) -Δια θαλάσσης, μέσω Ηγουμενίτσας. (Τακτικές καθημερινές γραμμές από και προς Ιταλία και στη συνέχεια οδικώς- 85 χλμ. περίπου) -Οδικώς: Εάν ξεκινήσετε για τη Ροδιά από Πρέβεζα ή από Άκτιο, ακολουθήσετε τον εθνικό δρόμο Πρέβεζας-Ιωαννίνων. Περνάτε πρώτα τα χωριά Λούρος, Στεφάνη, Ηλιοβούνια και στρίβετε δεξιά προς Πέτρα-Στρογγυλή. Αφού περάσετε μέσα από το χωριό Πέτρα, θα φτάσετε στο χωριό Στρογγυλή. Το Κέντρο βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, στο πέτρινο κτίριο δίπλα στην εκκλησία. Η διαδρομή από Πρέβεζα διαρκεί περίπου 30-35 λεπτά. -Οδικώς: Εάν ξεκινήσετε από Ιωάννινα ή από Άρτα, ακολουθήστε τον εθνικό δρόμο προς Πρέβεζα και μετά το χωριό Νέα Κερασούντα στρίψτε αριστερά προς Πέτρα-Στρογγυλή. Αφού περάσετε μέσα από το χωριό Πέτρα, θα φτάσετε στο χωριό Στρογγυλή. Η διαδρομή από Ιωάννινα διαρκεί περίπου μία ώρα και από Άρτα περίπου 15-20 λεπτά.